Lịch sử phát triển

Cụm Di tích Bộ Y tế có Di tích Bệnh Khoa Tai Mũi Họng tại xa Tân Long, huyên Yên Sơn, tinh Tuyên Quang

Năm 1953, Chính phủ, Bộ Y tế đã cho thành lập Bệnh khoa Tai Mũi Họng bên cạnh Bộ Y tế trong an toàn khu (ATK) của Trung ương ở Việt Bắc và giao cho bác sĩ Trần Hữu Tước phụ trách để thành lập phát triển chuyên ngành Tai Mũi Họng, đồng thời với phẫu thuật Đầu Mặt Cổ. Như vậy, dưới sự lãnh đạo của bác si Trần Hữu Tước, Bệnh khoa Tai Mũi Họng trực thuộc Bộ đã được thành lập, là tiền thân của Bệnh viện Tai Mũi Họng Trung ương ngày nay. Bệnh khoa Tai Mũi Họng ngày đó được xây dựng trên cơ sở cũ của xưởng sản xuất giấy Hoàn Tiến tại xóm Hoàn Tiến, xã Hoàn Long (nay là thôn 5, xã Tân Long, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang) tại một quả đồi rộng có nhiều tán cây để đảm bảo an toàn về phòng không và xung quanh là dòng suối nhỏ bao quanh thuận lợi cho sinh hoạt. Địa điểm này cách văn phòng Bộ Y tế hơn 1 km và cách thị xã Tuyên Quang khoảng 10 km đường rừng. Buổi đầu thành lập, y sỹ Phạm Kim - Nguyên cán bộ Vụ Phòng bệnh - Chữa bệnh (sau này là Phó Giáo sư, Chủ tịch Công đoàn Y tế Việt Nam, Viện phó Viện Tai Mũi Họng) được Bộ Y tế biệt phái sang để giữ mối liên hệ chỉ đạo giữa Bộ Y tế và Bệnh khoa. Đồng chí Vũ Văn Khái (sau này là Trưởng phòng hành chính quản trị Viện Tai Mũi Họng) được cử sang phụ trách công tác xây dựng hướng dẫn dân công vào rừng chặt tre, nứa, đốn gỗ xây dựng cơ sở vật chất của Bệnh khoa theo thiết kế của bác si Trần Hữu Tước.

Sau đó, do yêu cầu công việc, bác sỹ Trần Hữu Tước điều động thêm 2 y sỹ là Lê Văn Lợi và Trần Ngọc Dũng sang phòng khám của Bệnh khoa. Mặc dù thời gian tồn tại chỉ ngắn ngủi trong vòng 2 năm (1953-1954) , nhưng bệnh khoa do đích thân bác si Trần Hữu Tước thiết kế và điều hành đã để lại một dấu ấn hết sức đậm nét về một mô hình kiểu mẫu của một bệnh viện dã chiến trong rừng. Tuy qui mô nhỏ, chỉ có 10 giường bệnh, 2 phòng mổ, 1 phòng khám và bộ phận hậu cần với số cán bộ nhân viên gần 30 người, đồng thời các bộ phận phải phân tán để đề phòng máy bay Pháp oanh tạc, nhưng do cơ sở được bố trí hợp lý nên hoạt động rất hiệu quả. Ngày đó, nhà mổ chỉ có diện tích khoảng 50 m2, vách nhà được làm bằng nứa, ở dưới đan dày hơn, phía trên đan thưa để lấy ánh sáng, ở giữa là cửa sổ có chấn song tre được che bằng vải nhuộm xanh để ngăn ruồi, muỗi.

Nhà mổ có 3 gian: Một gian chuẩn bị mổ và hệ thống cung cấp ánh sáng bằng nhiều đynamô xe đạp (thiết kế thành nhiều bệ gỗ, trên mỗi bệ cố định một khung xe đạp, có yên để cho người ngồi đạp xen kẽ nhau, cung cấp ánh sáng điện cho các ca mổ); một gian to hơn đặt bàn mổ; một gian nhỏ hơn đặt ghế khám và là nơi làm thủ thuật. Trong hai năm 1953 - 1954 là thời kỳ đầy biến động và thử thách, ngành Y tế và Bệnh khoa Tai Mũi Họng cũng đạt được những thành tựu rất khả quan trong việc phục vụ, chăm sóc sức khoẻ cán bộ và nhân dân. Đây là điều kiện tiên quyết để đảm bảo huy động được tối đa sức dân tham gia cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp xâm lược, góp phần vào thắng lợi của sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc. Trong thời gian làm việc tại xã Tân Long, Bệnh khoa đã khám và điều trị cho nhân dân địa phương, cán bộ và chiến si vùng ATK. Cũng trong thời gian này, bác si Trần Hữu Tước đã phẫu thuật và điều trị cho một số đồng chí Lãnh đạo cao cấp của Đảng và Nhà Nước như đồng chí Xuân Thuỷ, đồng chí Hoàng Quốc Việt, đồng chí Tố Hữu. Bệnh khoa Tai Mũi Họng đã thành lập nhiều đoàn công tác trực tiếp tham gia phục vụ kháng chiến, kịp thời chăm sóc chữa trị cho các thương bệnh binh. Để ghi nhận sự gắn bó mật thiết giữa Bệnh khoa Tai Mũi Họng và nhân dân địa phương, sự đóng góp to lớn của Bệnh khoa đầu tiên trong việc đặt nền móng và phát triển ngành Tai Mũi Họng của nước nhà, trong công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân, thương bệnh binh thời chiến… cũng như đáp ứng nhu cầu nghiên cứu lịch sử và tham quan du lịch, Uy ban nhân dân tỉnh Tuyên Quang đã công nhận, gắn mốc và xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh đối với Di tích Bệnh khoa Tai Mũi Họng. Năm 2015, khu Di tích đã được xây dựng và khánh thành tại xã Tân Long, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.

Tiếp quản và phát triển khoa Tai Mũi Hong- Bệnh viện Bạch Mai (1954 - 1969)

Có thể nói đây là giai đoạn hết sức quan trọng trong chuẩn bị cơ sở, đội ngũ cán bộ để Bệnh Khoa Tai Mũi Họng tiến lên, tách thành một đơn vị độc lập - Viện Tai Mũi Họng, mở đầu cho việc tách ra từng bước sau này của các chuyên khoa trong Bệnh viện. Viện Tai Mũi Họng là đơn vị độc lập duy nhất, không phụ thuộc vào tổ chức nhân sự hay hành chính quản trị của khu vực Bệnh viện Bạch mai.

+ Tháng 10/1954, từ ATK Tuyên Quang, Bệnh khoa Tai Mũi Họng chuyển về Hà Nội tiếp quản Khoa Tai Mũi Họng- Bệnh viện Bạch Mai do bác si Võ Tấn cùng với các bác si, nhân viên của Khoa đấu tranh với thực dân Pháp để giữ lại cơ sở vật chất, phương tiện, trang thiết bị y tế. Sau khi tiếp quản Bệnh viện Bạch Mai trong đó có Khoa Tai Mũi Họng, bác si Trần Hữu Tước được cử giữ chức giám đốc Bệnh viện, đồng thời trực tiếp lãnh đạo Khoa Tai Mũi Họng. Bác si Trần Hữu Tước là một trong 8 vị giáo sư đầu ngành được Nhà nước phong tặng học hàm Giáo sư đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa.

Cùng với Bộ môn Tai Mũi Họng - Đại học Y Hà Nội, Khoa Tai Mũi Họng- Bệnh viện Bạch Mai do Giáo sư Trần Hữu Tước trực tiếp chỉ đạo đã ngày càng lớn mạnh, đáp ứng nhu cầu điều trị bệnh Tai Mũi Họng cho nhân dân. Ở giai đoạn này, đội ngũ Thầy thuốc chuyên khoa tai mũi họng rất mỏng, phía ngoài chiến khu về tiếp quản chỉ có Giáo sư Trần Hữu Tước và các Thầy Lê Văn Lợi, Phạm Kim, Đặng Hiếu Trưng, Trần Ngọc Dũng. Phía ở lại Bệnh viện Bạch mai chỉ có một mình Bác si Võ Tấn (Bác si Sollier đã về Pháp) và Ông Lê Gia Bốn là y tá trưởng , Ông An và Bà Anh là y tá Phòng mổ, Bà Dung và Ông Mai là Y tá Bệnh phòng.

Tuy nhiên cũng chính trong giai đoạn này thu nhận và đào tạo được nhiều Cán bộ chủ chốt sau này, lấy từ các nguồn sau đây:

- Từ nước ngoài về: Bác sỹ Trần Hữu Tuân và Lê Văn Bích (được đào tạo từ Trung quốc).

- Đại học vùng kháng chiến: Bác si Bùi Nghia, Lê Sỹ Nhơn.

- Nhiều nhất là từ Đại học Y Hà Nội: Bác si Nguyễn Thị Liên , Bác si Lương Sỹ Cần, Trần Thị Mai, Nguyễn Văn Đức, Ngô Mạnh Sơn, Ngô Ngọc Liễn , Nguyễn Hùng Lân, Nguyễn Đình Bảng. Lớp sau là Bác si Phạm Khánh Hòa, Nguyễn Hoàng Sơn, Đặng Quang Tuấn, Đinh Thị Nguyệt...

+ Năm 1956, Giáo sư Trần Hữu Tước đã nhờ kiến trúc sư Nguyễn Cao Luyện , thiết kế và mở rộng khu khám bệnh ngoại trú với phòng đợi có thể phục vụ đến hơn 100 bệnh nhân, hệ thống 6 phòng khám Tai Mũi Họng và phòng cấp phát thuốc. Đến năm 1957, khu khám bệnh ngoại trú được xây dựng hoàn thành và đưa vào sử dụng phục vụ bệnh nhân. Cùng với đó, bên trong khu nội trú tiếp tục xây nhà 2 tầng phía gần nhà B7 để làm văn phòng, quản trị, kho dược và đồ vải...

+ Ngày 14/4/1959, Hội nghị lần thứ nhất ngành Tai Mũi Họng được tổ chức, tại Hội nghị này quan điểm xây dựng ngành Tai Mũi Họng đã được xác định rõ: “Xây dựng cho được một nền Tai Mũi Họng mới đầu tiên của xứ nóng có nhiều đặc điểm mang tính chất XHCN” (trích báo cáo đọc tại Hội nghị của Giáo sư Trần Hữu Tước). + Năm 1961, Hội Tai Mũi Họng Việt Nam được thành lập, sự kiện này đã thúc đẩy quá trình phát triển của ngành Tai Mũi Họng.

+ Năm 1964, Ở Đại hội, Giáo sư Trần Hữu Tước đã nêu ý kiến cho phân khoa như sau:

- Bác si Lương Sỹ Cần phân khoa Tai - Bác si Phạm Kim phân khoa Thanh học - Bác si Nguyễn Văn Hướng Chuyên về xét nghiệm, dị ứng

- Bác si Nguyễn Thị Liên phân khoa Tai Mũi Họng trẻ em

- Bác si Nguyễn Văn Đức Phân khoa Nội soi

- Bác si Ngô Ngọc Liễn Phân môn Điếc nghề nghiệp

- Bác si Trần Hữu Tuân Phân môn Khối u

+ Năm 1965, đế quốc Mỹ leo thang chiến tranh phá hoại ra miền Bắc. Một số bộ phận cán bộ nhân viên của Khoa Tai Mũi Họng phải cử đi sơ tán, phần lớn ở lại Bệnh viện, giải quyết các trường hợp nặng, cấp cứu, phục vụ nhân dân, đồng thời Khoa thường xuyên thành lập các tổ chức công tác đi các địa phương phục vụ khám chữa bệnh tai mũi họng cho nhân dân và chiến sỹ.

+ Năm 1967, cùng sự lớn mạnh của Khoa Tai Mũi Họng, sự trưởng thành của đội ngũ cán bộ chuyên môn, cộng với nhu cầu khám chữa bệnh ngày càng lớn của nhân dân. Khoa Tai Mũi Họng đã được Bộ Y Tế quyết định tự quản lý về tổ chức, hành chính, chuyên môn và chỉ đạo tuyến về linh vực tai mũi họng. Thời gian này đã hình thành và bước đầu phát triển một số phân môn chính như: Tai, ung thư, thanh học, tai mũi họng nhi và tai mũi họng tổng hợp. Đây có thể coi là bước chuẩn bị cho việc thành lập Viện Tai Mũi Họng sau này.

+ Tháng 7/1969, giữa lúc cuộc chiến đấu của nhân dân ta chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ ở miền Bắc đang diễn ra quyết liệt, Viện Tai Mũi Họng đã được thành lập theo Quyết định số 111/CP ngày 14/07/1969 của Hội đồng Chính phủ, một Viện chuyên khoa có giường bệnh đầu ngành cả nước, hoạt động dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Bộ Y tế. Lúc này cơ sở vật chất của Viện Tai Mũi Họng đã có cả một diện tích rộng để tách ra một khu xét nghệm – cận lâm sàng , và cả một khu chăn nuôi thỏ , chuột lang, chuột Cobaye – để làm thí nghiệm, rồi còn khu phục hồi chức năng cho trẻ điếc câm, khu sửa chữa trang thiết bị và nhà để xe .....