NGHE KÉM Ở TRẺ EM: NHẬN THỨC SỚM – CAN THIỆP KỊP THỜI

1. Nghe kém ở trẻ: Hiểu đúng - Đề phòng sớm

Nghe kém có thể xảy ra ở một hoặc cả hai tai, với nhiều nguyên nhân:

   Nguyên nhân bẩm sinh:

+ Dị dạng tai ngoài, tai giữa hoặc tai trong;

+ Cholesteatoma bẩm sinh;

+ Các khối u vùng tai giữa;…

   Nguyên nhân mắc phải:

+ Viêm tai giữa dai dẳng;

+ Di chứng viêm màng não, viêm não;

+ Chấn thương vùng đầu, chấn thương âm thanh (nổ, pháo…);

+ Dị vật tai ngoài, tai giữa;…

Dựa trên vị trí tổn thương, nghe kém được chia thành ba nhóm chính:

   Nghe kém dẫn truyền (tai ngoài và tai giữa) - thường gặp nhất:

+ Ráy tai, dị vật tai ngoài

+ Viêm tai ngoài do nấm, do nhọt ống tai,..

+ Viêm tai giữa ứ dịch, thủng màng nhĩ, có cholesteatoma,..

+ Dị dạng bẩm sinh tai ngoài hoặc tai giữa hoặc phối hợp của cả tai ngoài giữa

+ Xốp xơ tai

+ Khối u tai giữa

   Nghe kém tiếp nhận (tai trong):

+ Nhiễm Cytomegalovirus (CMV) bẩm sinh

+ Dị dạng tai trong bẩm sinh (thiểu sản dây VIII, thiểu sản ốc tai, giãn cống tiền đình,..)

+ Khối u dây VIII

+ Điếc đột ngột

+ Bệnh lý tự miễn

   Nghe kém hỗn hợp (tai ngoài và tai giữa) - sự kết hợp cả nghe kém dẫn truyền và tiếp nhận.

2. Vì sao phải phát hiện sớm? - "Giai đoạn vàng" 0-3 tuổi

Từ 0–3 tuổi là thời điểm não bộ phát triển mạnh mẽ nhất về ngôn ngữ. Nếu trẻ không nghe được, trẻ sẽ không thể bắt chước âm thanh, học nói, tương tác và hình thành tư duy ngôn ngữ. Phát hiện muộn khiến trẻ gặp khó khăn lâu dài trong giao tiếp, học tập và hòa nhập xã hội.

3. Dấu hiệu nhận biết nghe kém theo từng độ tuổi

   Trẻ 0-3 tuổi:

+ Không phản ứng với tiếng động, tiếng gọi tên;

+ Không giật mình trước âm thanh lớn;

+ Không bập bẹ khi 6 tháng tuổi;

+ Chưa nói từ đơn, chưa chỉ trỏ/vẫy tay khi 12 tháng;…

   Trẻ 4-5 tuổi (giai đoạn trẻ đi học mẫu giáo, nên phối hợp với giáo viên để đánh giá biểu hiện của trẻ):

+ Gặp khó khăn hoặc không làm theo chỉ dẫn khi được yêu cầu;

+ Thường xuyên lặp lại “hử” “hả” khi nói chuyện;

+ Xem tivi, nghe nhạc với âm lượng lớn hơn bình thường;…

   Trẻ 6-12 tuổi:

+ Thu mình, ngại giao tiếp và các hoạt động tập thể;

+ Tiếp thu chậm, điểm số giảm;

+ Than khó chịu hoặc đau tai;…

Ngoài ra, bất thường về mốc phát triển hoặc hành vi khác lạ cũng có thể liên quan đến nghe kém.

4. Những sai lầm khiến trẻ mất " Giai đoạn vàng" cho phát triển ngôn ngữ

+ Nhầm lẫn với tự kỷ, tăng động, giảm chú ý,…: Trẻ nghe kém thường không đáp ứng khi gọi tên, ít giao tiếp mắt, không làm theo hướng dẫn – dễ bị hiểu nhầm là rối loạn tâm bệnh. Can thiệp sai hướng khiến tình trạng chậm ngôn ngữ kéo dài.

+ Cho rằng trẻ “mải chơi, thiếu tập trung” là bình thường;

+ Tin vào kinh nghiệm dân gian: “Đến tuổi sẽ tự nói” hoặc tự áp dụng mẹo chữa… khiến chậm trễ chẩn đoán.

5. Chẩn đoán nghe kém: Đừng trì hoãn nếu có nghi ngờ

Theo khuyến cáo của Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP):

+ Sàng lọc thính giác cho trẻ sơ sinh ngay trong vài ngày đầu sau sinh bằng các test đo OAE, AABR;

+ Kiểm tra thính giác định kỳ khi 6,12 và 24 tháng tuổi cho trẻ (nhĩ lượng, phản xạ cơ bàn đạp, OAE (TE, DP), ABR, ASSR);

+ Sàng lọc thính giác hàng năm từ 3-18 tuổi cho trẻ (đo thính lực đơn âm).

Đo OAE sàng lọc ở trẻ sơ sinh

6. Điều trị nghe kém: Tùy theo từng nguyên nhân

   Với nguyên nhân tai ngoài:

+ Lấy ráy tai, lấy dị vật;

+ Điều trị viêm tai ngoài do nấm/nhọt;

+ Phẫu thuật chỉnh hình ống tai ngoài (dị dạng hoặc chít hẹp ống tai ngoài).

Nút ráy tai ngoài bên phải trước và sau khi lấy bỏ ráy tai

   Với nguyên nhân tai giữa:

+ Phẫu thuật nạo VA +/- và đặt ống thông khí (trường hợp viêm tai giữa ứ dịch);

+ Phẫu thuật loại bỏ sạch bệnh tích viêm/u và chỉnh hình xương con (viêm tai giữa có cholesteatoma, xơ nhĩ, khối u tai giữa);

+ Phẫu thuật chỉnh hình xương con, cấy ghép tai giữa (trường hợp dị dạng);

+ Phẫu thuật thay thế xương bàn đạp với xốp xơ tai;

+ Điều trị không phẫu thuật: Đeo máy trợ thính

   Với nguyên nhân tai trong:

+ Phẫu thuật lấy u dây VIII;

+ Phẫu thuật cấy điện cực ốc tai, cấy thiết bị trợ thính đường xương,..

+ Điều trị không phẫu thuật: Đeo máy trợ thính.

Trẻ đeo máy trợ thính

Sau điều trị, trẻ cần được can thiệp âm ngữ trị liệu để phục hồi và phát triển ngôn ngữ tối ưu.

--> Thính giác không chỉ là một giác quan, đó là cánh cửa để trẻ kết nối với thế giới, hình thành ngôn ngữ và phát triển tư duy. Bất kỳ sự chậm trễ nào trong phát hiện và can thiệp đều có thể tạo ra những rào cản âm thầm, ảnh hưởng lâu dài đến tương lai của trẻ. Do đó, khi nhận thấy những dấu hiệu bất thường về thính giác của con, gia đình cần đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế chuyên khoa uy tín để được thăm khám và điều trị kịp thời, tránh những hệ lụy đáng tiếc.

Nguồn: Khoa Tai - Bệnh viện Tai Mũi Họng Trung ương